تاریخ‌های سررسید چگونه برای ابزارهای مالی مختلف تعیین می‌شوند
تاریخ‌های سررسید نقش حیاتی در ساختار ابزارهای مالی دارند و بسته به نوع ابزار و هدف آن‌ها متغیر هستند. تاریخ سررسید زمانی است که مبلغ اصلی یک ابزار مالی (مانند اوراق قرضه، وام یا بیمه‌نامه) باید بازپرداخت شود یا زمانی که ابزار منقضی می‌شود. در اینجا نگاهی به چگونگی تعیین تاریخ‌های سررسید برای ابزارهای مالی مختلف می‌اندازیم:
1. اوراق قرضه
تاریخ سررسید اوراق قرضه معمولاً زمانی که اوراق صادر می‌شوند تعیین می‌شود و زمانی است که صادرکننده اوراق موظف است مبلغ اصلی (پایه) اوراق را به دارنده اوراق بازپرداخت کند.
- دوره سررسید ثابت: برای اوراق قرضه سنتی، تاریخ سررسید زمانی که اوراق صادر می‌شود ثابت است و می‌تواند از کوتاه‌مدت (کمتر از 1 سال) تا بلندمدت (30 سال یا بیشتر) باشد. صادرکننده و سرمایه‌گذار در زمان صدور اوراق در مورد این تاریخ توافق می‌کنند و معمولاً تغییر نمی‌کند.
- اوراق قرضه قابل فراخوان: برخی از اوراق قرضه به صادرکننده این امکان را می‌دهند که قبل از تاریخ سررسید، اوراق را فراخوانی (خریداری) کند. در این موارد، صادرکننده ممکن است تصمیم بگیرد که اصل پول را زودتر بازپرداخت کند، به ویژه اگر نرخ بهره کاهش یابد. این اوراق ممکن است تاریخ فراخوان داشته باشند که ممکن است زودتر از تاریخ نهایی سررسید باشد.
- اوراق قرضه قابل تبدیل: این اوراق به دارنده این امکان را می‌دهند که آن‌ها را به تعدادی از سهام‌های شرکت صادرکننده تبدیل کنند. در این صورت، ممکن است تاریخ سررسید تعیین شده وجود داشته باشد، اما گزینه تبدیل می‌تواند افق زمانی مؤثر برای دارنده اوراق را کوتاه‌تر کند.
2. وام‌ها
برای وام‌ها، تاریخ سررسید زمانی است که وام‌گیرنده باید مبلغ اصلی را به وام‌دهنده بازپرداخت کند، معمولاً همراه با بهره.
- وام‌های مدت‌دار: در مورد وام‌های مدت‌دار (مثلاً وام‌های شخصی یا وام‌های مسکن)، تاریخ سررسید در زمان صدور وام تعیین می‌شود. این می‌تواند از وام‌های کوتاه‌مدت (کمتر از 1 سال) تا بلندمدت (30 سال برای وام مسکن) باشد.
- وام‌های چرخشی: برای وام‌های چرخشی مانند کارت‌های اعتباری یا خطوط اعتباری، تاریخ سررسید مشخصی وجود ندارد، اما معمولاً یک دوره زمانی (مثلاً یک سال) وجود دارد که در آن شرایط وام بازبینی می‌شود یا وام باید تمدید شود.
- وام‌های بادکنکی: این وام‌ها تاریخ سررسید دارند که در آن یک پرداخت بزرگ “بادکنکی” در پایان دوره سررسید باید انجام شود. به عنوان مثال، یک وام ممکن است برای چندین سال با پرداخت‌های کم ساختار یابد، اما یک بازپرداخت عمده در تاریخ سررسید انجام می‌شود.
3. گواهی سپرده (CD)
گواهی سپرده یک سپرده زمانی است که توسط بانک‌ها با تاریخ سررسید ثابت ارائه می‌شود. دوره سررسید برای یک CD در زمان افتتاح حساب تعیین می‌شود.
- CDهای کوتاه‌مدت: این‌ها معمولاً دوره‌های سررسید از 3 ماه تا 1 سال دارند.
- CDهای بلندمدت: برخی از CDها می‌توانند دوره سررسید 5 سال یا بیشتر داشته باشند. تاریخ سررسید این‌ها در زمان صدور ثابت است و سپرده‌گذار موافقت می‌کند که پول را برای آن دوره در CD نگه دارد.
سپرده‌گذار معمولاً می‌تواند در تاریخ سررسید CD را بدون جریمه نقدی برداشت کند، اما برداشت زودتر از موعد معمولاً با جریمه همراه است.
4. بیمه‌نامه‌ها (بیمه‌های اندوخته، بیمه عمر)
برای بیمه‌نامه‌ها، تاریخ سررسید معمولاً به تاریخ زمانی اشاره دارد که در آن بیمه‌گذار مبلغ بیمه را دریافت می‌کند، چه به دلیل پایان مدت بیمه یا وقوع یک رویداد خاص مانند رسیدن بیمه‌گذار به سن مشخص.
- بیمه‌های اندوخته: این نوع بیمه‌ها نوعی بیمه عمر هستند که بیمه‌گذار در صورت فوت یا در پایان یک دوره مشخص مبلغ بیمه را دریافت می‌کند. تاریخ سررسید معمولاً پایان دوره بیمه است که می‌تواند بین 10 تا 30 سال یا هر دوره زمانی توافقی دیگر باشد.
- بیمه عمر تمام‌مدت: برای بیمه‌های عمر تمام‌مدت، تاریخ سررسید به معنای سنتی وجود ندارد، زیرا این بیمه‌ها برای مدت عمر بیمه‌گذار طراحی شده‌اند و پرداخت بیمه پس از فوت انجام می‌شود.
- بیمه‌های مستمری: در مورد بیمه‌های مستمری، تاریخ سررسید ممکن است به زمانی اشاره داشته باشد که مستمری شروع به پرداخت دوره‌ای منظم کند. برای مستمری‌های معوق، تاریخ سررسید زمانی است که دوره انباشت پول به پایان می‌رسد و پرداخت‌ها آغاز می‌شود.
5. قراردادهای آتی و پیش‌خرید (Futures & Forwards)
در بازارهای مشتقه، قراردادهای آتی و پیش‌خرید دارای تاریخ‌های سررسید مشخصی هستند که در آن دارایی اصلی باید تحویل داده شود یا قرارداد تسویه می‌شود.
- قراردادهای آتی (Futures): این قراردادها تاریخ سررسید مشخصی دارند که معمولاً توسط بورس‌هایی که قرارداد در آن معامله می‌شود (مانند تاریخ انقضا سه‌ماهه یا ماهانه) تعیین می‌شود.
- قراردادهای پیش‌خرید (Forwards): این قراردادها قراردادهای سفارشی بین دو طرف هستند که در آن تاریخ سررسید در زمان ایجاد قرارداد توافق می‌شود. تاریخ سررسید این قراردادها بسته به توافق طرفین می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد.
6. قراردادهای اختیاری (Options)
قراردادهای اختیاری به دارنده این امکان را می‌دهند که یک دارایی را در یک قیمت مشخص در یا قبل از تاریخ سررسید خرید یا فروش کند.
- اختیار خرید اروپایی: این اختیارات تنها می‌توانند در تاریخ سررسید خود اعمال شوند.
- اختیار خرید آمریکایی: این اختیارات می‌توانند هر زمانی قبل از تاریخ سررسید یا در همان تاریخ اعمال شوند.
تاریخ سررسید برای این قراردادها معمولاً در زمان نوشتن قرارداد تعیین می‌شود و می‌تواند از چند روز تا ماه‌ها یا سال‌ها متغیر باشد.
7. اوراق قرضه شهرداری و اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه شهرداری (که توسط دولت‌های ایالتی یا محلی صادر می‌شوند) و اوراق قرضه دولتی مانند اوراق قرضه خزانه‌داری نیز تاریخ‌های سررسید ثابت دارند.
- اوراق قرضه شهرداری: این اوراق می‌توانند دوره‌های سررسید متنوعی داشته باشند که معمولاً از 1 سال تا 30 سال برای اهداف مختلف تأمین مالی متغیر هستند. تاریخ سررسید این اوراق در زمان صدور تعیین می‌شود.
- اوراق قرضه خزانه‌داری: اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات متحده دوره‌های سررسید متفاوتی دارند، از جمله اوراق قرضه خزانه‌داری با سررسید کوتاه‌مدت (از چند روز تا 1 سال)، اوراق قرضه با سررسید 2 تا 10 سال، و اوراق قرضه با سررسید 20 تا 30 سال.
تاریخ‌های سررسید این ابزارها توسط آژانس‌های دولتی صادرکننده اوراق تعیین و در زمان صدور مشخص می‌شود.
8. محصولات ساختاری (Structured Products)
محصولات ساختاری مانند بدهی‌های تضمین‌شده (CDO) یا اوراق بهادار مبتنی بر وام مسکن (MBS) می‌توانند ساختارهای پیچیده‌ای با تاریخ‌های سررسید مختلف داشته باشند.
- ترانش‌ها: بسیاری از محصولات ساختاری به بخش‌هایی به نام ترانش تقسیم می‌شوند که هرکدام تاریخ‌های سررسید متفاوتی دارند. برخی از ترانش‌ها ممکن است زودتر از سایرین پرداخت شوند که بسته به ساختار محصول تعیین می‌شود. تاریخ سررسید هر ترانش در زمان ایجاد محصول مشخص می‌شود.
9. حساب‌های بازنشستگی و صندوق‌های بازنشستگی
طرح‌های بازنشستگی و حساب‌های بازنشستگی مانند 401(k)، IRA یا صندوق‌های بازنشستگی تاریخ سررسید مشخصی به معنای سنتی ندارند. با این حال، وجه داخل این حساب‌ها معمولاً پس از رسیدن فرد به سن بازنشستگی قابل برداشت است.
- برداشت‌های بازنشستگی: در حالی که تاریخ سررسید در این حساب‌ها وجود ندارد، معمولاً برداشت‌ها زمانی آغاز می‌شود که فرد به سن خاصی مانند 59½ یا 70½ برسد که بسته به طرح متفاوت است.
نتیجه‌گیری
تاریخ‌های سررسید اجزای اساسی ابزارهای مالی هستند و بر اساس نوع ابزار، شرایط توافق‌شده بین طرفین و نیازهای خاص ابزار تعیین می‌شوند. چه برای اوراق قرضه، وام‌ها، بیمه یا مشتقات، درک چگونگی تعیین تاریخ‌های سررسید و نحوه تأثیر آن‌ها بر جریان‌های نقدی، پرداخت‌ها و تعهدات برای سرمایه‌گذاران، کسب‌وکارها و افراد مدیریت‌کننده مالیات‌ها بسیار مهم است. مدیریت صحیح تاریخ‌های سررسید تضمین می‌کند که تعهدات مالی برآورده شود و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری با اهداف بلندمدت هم‌راستا باشد